دیابت بارداری وضعیتی است که با سطح بالای قند خون در بارداری مشخص می‌شود و بر نحوه پردازش گلوکز در بدن تأثیر می‌گذارد. در حالی که این مشکل معمولاً پس از زایمان برطرف می‌شود، در صورت عدم مدیریت صحیح می‌تواند خطرات قابل توجهی برای مادر و جنین ایجاد کند. درک اینکه دیابت بارداری چه خطراتی دارد، شناخت علائم آن، اطمینان از تشخیص به موقع و بررسی روش‌های درمانی موثر برای حفظ سلامت مادر و جنین بسیار مهم است. این مقاله به بررسی خطرات احتمالی، علائم هشدار دهنده اولیه، روش‌های تشخیصی و استراتژی‌های مختلف درمانی برای مدیریت موثر دیابت بارداری می‌پردازد.

دیابت بارداری چیست؟

دیابت بارداری نوعی دیابت است که در دوران بارداری، معمولاً در سه ماهه دوم یا سوم بارداری ایجاد می‌شود. این اختلال زمانی اتفاق می‌افتد که بدن نتواند انسولین کافی برای تنظیم سطح قند خون به طور موثر تولید کند و در نتیجه سطح گلوکز بالاتر از حد طبیعی است. برخلاف سایر اشکال دیابت، دیابت بارداری به طور خاص توسط تغییرات هورمونی و افزایش نیاز بدن در دوران بارداری ایجاد می‌شود. اگرچه معمولاً بعد از زایمان برطرف می‌شود، اما دیابت بارداری نیاز به نظارت و مدیریت دقیق دارد تا از بروز برخی عوارض برای مادر و جنین جلوگیری شود.

دیابت بارداری چه خطراتی دارد؟

دیابت بارداری می‌تواند خطرات سلامتی قابل توجهی برای مادر و جنین داشته باشد. درک این خطرات برای مدیریت موثر و اطمینان از سلامت مادر و جنین در طول و بعد از بارداری بسیار مهم است.

دیابت بارداری چه خطراتی برای مادر دارد

• فشار خون بالا و پره اکلامپسی: دیابت بارداری خطر ابتلا به فشار خون بالا و پره اکلامپسی را افزایش می‌دهد، یک وضعیت جدی که با فشار خون بالا و آسیب به سایر اندام‌ها، اغلب کبد و کلیه‌ها مشخص می‌شود. پره اکلامپسی می‌تواند منجر به عوارض شدید شود و یکی از علل اصلی مرگ و میر مادران در سراسر جهان است.
• زایمان سزارین: زنان مبتلا به دیابت بارداری به دلیل عوارضی مانند بزرگ شدن نوزاد (ماکروزومی) که می‌تواند زایمان طبیعی را دشوارتر و پرخطرتر کند، به احتمال زیاد به سزارین نیاز دارند.
• ابتلا به دیابت نوع ۲ در آینده: دیابت بارداری احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ را در مراحل بعدی زندگی افزایش می‌دهد. زنانی که دیابت بارداری داشته‌اند، ۳۵ تا ۶۰ درصد شانس ابتلا به دیابت نوع ۲ را طی ۱۰ تا ۲۰ سال پس از بارداری دارند.
• تکرار ابتلا به دیابت بارداری: خطر ابتلا به دیابت بارداری در بارداری‌های بعدی بیشتر است. مدیریت صحیح در دوران بارداری فعلی می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به دیابت در بارداری‌های بعدی کمک کند.

دیابت بارداری چه خطراتی برای جنین دارد

• وزن بیش از حد هنگام تولد (ماکروزومی): سطح بالای قند خون در مادر می‌تواند باعث بزرگ شدن بیش از حد کودک شود، وضعیتی که به نام ماکروزومی شناخته می‌شود. این می‌تواند منجر به عوارضی در حین زایمان شود مانند دیستوشی شانه، که در آن شانه‌های نوزاد در کانال واژن گیر می‌کند.
• زایمان زودرس : دیابت بارداری خطر زایمان زودرس یا تولد قبل از هفته ۳۷ بارداری را افزایش می‌دهد. نوزادانی که نارس به دنیا می‌آیند، ممکن است با طیف وسیعی از مشکلات سلامتی از جمله سندرم دیسترس تنفسی مواجه شوند، زیرا ریه های آنها ممکن است به طور کامل رشد نکرده باشد.
• هیپوگلیسمی: نوزادانی که از مادران مبتلا به دیابت بارداری متولد می‌شوند، در مدت کوتاهی پس از تولد در معرض خطر ابتلا به قند خون پایین (هیپوگلیسمی) هستند. موارد شدید هیپوگلیسمی می‌تواند منجر به تشنج در نوزاد شود.
• چاقی و دیابت نوع ۲: کودکانی که از مادران مبتلا به دیابت بارداری متولد می‌شوند، در آینده در معرض خطر ابتلا به چاقی و دیابت نوع ۲ خواهند بود. تغییرات متابولیک تجربه شده در رحم می‌تواند آنها را مستعد این شرایط کند.
• زردی: خطر ابتلا به یرقان افزایش می‌یابد، وضعیتی که در آن پوست و چشم‌های نوزاد به دلیل سطوح بالای بیلی روبین در خون زرد می‌شود.

خطرات بلند مدت

• بیماری‌های قلبی عروقی: هم مادر و هم کودک در معرض خطر بالای ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی در مراحل بعدی زندگی هستند. اختلالات متابولیک ناشی از دیابت بارداری می‌تواند اثرات طولانی مدتی بر سلامت قلب و عروق مادر و جنین داشوته باشد.
• سندرم متابولیک: مادران با سابقه دیابت بارداری و فرزندانشان، بیشتر در معرض ابتلا به سندرم متابولیک هستند، مجموعه‌ای از شرایط که خطر بیماری قلبی، سکته مغزی و دیابت نوع ۲ را افزایش می‌دهد.

علائم دیابت بارداری

دیابت بارداری اغلب بدون علائم قابل توجهی ایجاد می‌شود. با این حال، برخی علائم ممکن است وجود این وضعیت را نشان دهند.

• افزایش تشنگی: تجربه تشنگی بیش از حد معمول در دوران بارداری می‌تواند نشانه دیابت بارداری باشد.
• تکرر ادرار: در حالی که تکرر ادرار در بارداری رایج است، افزایش قابل توجه آن ممکن است نشان دهنده افزایش سطح قند خون باشد.
• خستگی: خستگی شدید، فراتر از خستگی معمول بارداری، می‌تواند از علائم دیابت بارداری باشد.
• خشکی دهان: خشکی مداوم دهان حتی با مصرف مایعات کافی، ممکن است با دیابت بارداری مرتبط باشد.
• تاری دید: نوسان سطح قند خون می‌تواند باعث تغییرات موقتی در بینایی شده و منجر به تاری دید شود.
• کاهش وزن بی دلیل : با وجود افزایش اشتها، برخی از زنان ممکن است کاهش وزن غیرمنتظره‌ای را تجربه کنند.
• افزایش گرسنگی: افزایش غیرمعمول احساس گرسنگی حتی بعد از غذا خوردن، می‌تواند نشان دهنده دیابت بارداری باشد.

مطلب پیشنهادی: درمان کم خونی بارداری، قطعی‌ترین و سریع‌ترین راه کدام است؟

علل ابتلا به دیابت بارداری

دیابت بارداری زمانی ایجاد می‌شود که بدن نمی‌تواند به طور موثر سطح قند خون را مدیریت کند. این وضعیت تحت تأثیر عوامل مختلفی بروز می‌یابد.

تغییرات هورمونی

در دوران بارداری جفت، هورمون‌هایی تولید کرده که به رشد کودک کمک می‌کند. برخی از این هورمون‌ها، مانند لاکتوژن جفت انسان و کورتیزول، می‌توانند با عملکرد انسولین تداخل کنند و منجر به مقاومت به انسولین شوند.

مقاومت به انسولین

با پیشرفت بارداری، بدن به طور طبیعی نسبت به انسولین مقاوم می‌شود تا اطمینان حاصل شود که گلوکز بیشتری در دسترس جنین در حال رشد است. با این حال، زمانی که بدن نتواند انسولین کافی برای مقابله با این مقاومت تولید کند، دیابت بارداری ممکن است ایجاد شود.

عوامل ژنتیکی

سابقه خانوادگی دیابت، احتمال ابتلا به دیابت بارداری را افزایش می‌دهد. استعداد ژنتیکی نقش مهمی در نحوه برخورد بدن با انسولین دارد.

چاقی

زنان دارای اضافه وزن، بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت بارداری هستند. چربی اضافی بدن می‌تواند به مقاومت به انسولین کمک کند و تنظیم سطح قند خون را برای بدن دشوارتر می‌کند.

سن

زنان بالای ۲۵ سال بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت بارداری هستند. این خطر با افزایش سن بیشتر می‌شود.

سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)

زنان مبتلا به PCOS به دلیل عدم تعادل هورمونی که می‌تواند بر حساسیت به انسولین تأثیر بگذارد، بیشتر در معرض ابتلا به دیابت بارداری هستند.

تشخیص دیابت بارداری در زنان چگونه است؟

به طور کلی، دیابت بارداری از طریق یک سری آزمایش خون که در دوران بارداری قابل انجام است، تشخیص داده می‌شود.

تست چالش گلوکز (GCT)

 این آزمایش غربالگری اولیه معمولاً بین هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ بارداری انجام می‌شود. در طی فرایند آزمایش، فرد باردار محلول گلوکز می‌نوشد و پس از یک ساعت سطح قند خون او اندازه گیری می‌شود. اگر سطح قند خون از حد معینی فراتر رفت، انجام آزمایش‌های دیگر لازم است.

تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT)

اگر نتایج GCT بالا باشد، OGTT انجام می‌شود. برای انجام این آزمایش، مادر باردار یک شب روزه می‌گیرد و سپس سطح قند خون ناشتای او اندازه گیری می‌شود. سپس محلول گلوکز با غلظت بالاتر را می‌نوشد و سطح قند خون او یک، دو و سه ساعت پس از نوشیدن محلول اندازه گیری می‌شود. دیابت بارداری در صورتی تشخیص داده می‌شود که دو یا چند مورد از قند خون بالاتر از آستانه طبیعی نشان داده شده باشد.

مطلب پیشنهادی: هفته های بارداری: آشنایی کامل با بارداری هفته به هفته

دیابت بارداری در زنان چگونه درمان می‌شود؟

درمان دیابت بارداری بر مدیریت سطح قند خون تمرکز دارد که منجر به گذراندن یک دوره بارداری سالم هم برای مادر و هم برای کودک می‌شود.

از جمله روش‌های رایج درمان دیابت بارداری، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تغییرات رژیم غذایی: یک رژیم غذایی متعادل برای مدیریت دیابت بارداری بسیار مهم است. به زنان توصیه می‌شود که وعده‌های غذایی کوچک‌تر اما بیشتر که شامل تعادل کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و چربی‌ها باشد، بخورند. غذاهایی با شاخص گلیسمی پایین که سطح قند خون را آهسته‌تر افزایش می‌دهند، به ویژه مفید هستند.
• ورزش منظم : فعالیت بدنی ​​به بهبود حساسیت بدن به انسولین کمک می‌کند و می‌تواند به مدیریت سطح قند خون نیز کمک کند. معمولاً انجام فعالیت‌هایی سبک مانند پیاده روی، شنا و یوگای دوران بارداری در این دوران توصیه می‌شود.
• کنترل منظم قند خون: نظارت منظم بر سطح قند خون در دوران بارداری ضروری است. معمولاً به زنان توصیه می‌شود که قند خون خود را چندین بار در روز چک کنند تا مطمئن شوند که در محدوده طبیعی باقی مانده است.
• مصرف دارو: اگر رژیم غذایی و ورزش برای کنترل سطح قند خون کافی نباشد، ممکن است مصرف دارو توسط پزشک توصیه شود. معمولاً در چنین شرایطی از تزریق انسولین استفاده می‌شود، اگرچه برخی از داروهای خوراکی نیز ممکن است تجویز شوند.
• معاینه منظم قبل از تولد: مراجعه‌های مکرر به پزشک و انجام معاینه‌های منظم در این دوره حساس، تضمین می‌کند که هم مادر و هم جنین سالم هستند. این معاینات امکان نظارت دقیق بر سطح قند خون و رشد کودک را فراهم می‌کند.

کلام آخر

دیابت بارداری اگرچه یک وضعیت موقتی است، اما اگر کنترل نشود می‌تواند تأثیرات ماندگاری بر سلامت مادر و جنین بگذارد. شناخت خطراتی مانند پره اکلامپسی، وزن بالا هنگام تولد و دیابت نوع ۲ در آینده، اهمیت تشخیص و مداخله زودهنگام را برجسته می‌کند. با آگاهی از اینکه دیابت بارداری چه خطراتی دارد و انجام تست‌های تشخیصی مناسب، مادران باردار می‌توانند برای کاهش این عوارض، درمان به موقع دریافت کنند. مدیریت موثر از طریق رژیم غذایی، ورزش و در صورت لزوم دارو می‌تواند یک بارداری ایمن و سلامت را تضمین کند.